Zbrodnia i kara | Wspomnienia z domu umarłych | Gracz - Fiodor Dostojewski (ZS)
Tytuł oryginału: Преступление и наказание (Priestuplenije i nakazanije) | Записки из Мёртвого дома (Zapiski iz miortwogo doma) | Игрок (Igrok)
Tłumaczenie: Czesław Jastrzębiec-Kozłowski, Władysław Broniewski
„Zbrodnia i kara” to wydana w 1866 r. realistyczna powieść psychologiczna Fiodora Dostojewskiego, w której historia dokonanego morderstwa, śledztwa i kary za zbrodnię podporządkowana została ukazaniu znaczących prawd etycznych. Akcja powieści toczy się w Petersburgu w okolicach placu Siennego, skupiona jest wokół jednego wątku. Główny bohater powieści, były student Rodion Raskolnikow, zabija siekierą starą lichwiarkę, by ratować przed nędzą swoją matkę i siostrę, a także by upewnić się, czy należy do tzw. ludzi właściwych.
Raskolnikow wyrażał pogląd, że jednostka wybitna (a za taką uchodził we własnym mniemaniu) może przekraczać zasady prawne i normy moralne, a w imię celów wyższych nawet popełnić zbrodnię. Starą lichwiarkę uważał za nikomu nieprzydatną "wesz" społeczną, jej pieniądze chciał przekazać potrzebującym. Po dokonaniu zbrodni mimo racjonalnej argumentacji Raskolnikow jest rozdarty wewnętrznie, dręczą go wyrzuty sumienia. Na zewnątrz musi stawić czoła Porfiremu Piotrowiczowi, sędziemu śledczemu, który demaskuje tok jego rozumowania. Ostatecznie bohater przyznaje się do popełnienia zbrodni, ustępuje pod wpływem presji Porfirego, zawierza ewangelicznym naukom Soni, prostytutki o niewinnej duszy. Zostaje skazany na katorgę.
Na zesłaniu bohater przechodzi przełom duchowy, odrzuca racje rozumu na rzecz ewangelicznej miłości i dobroci. Swoje odrodzenie, powrót do ludzkiej wspólnoty zawdzięcza Soni. Powieść jest oryginalnym połączeniem wątków kryminalnych i społecznych (sugestywny obraz ciemnych zaułków Petersburga, różnych interesujących typów, np. Marmieładow, Łużyn, Swidrygajłow) z przesłaniem metafizycznym, wyraża przekonanie pisarza o konieczności duchowego odrodzenia ludzkości.
W swojej strukturze Zbrodnia i kara jest powieścią polifoniczną (wielogłosową), o czym pisał M. Bachtin: "wypowiedzi postaci nie można w żadnym wypadku utożsamiać z głosem autora, ponieważ [...] bohaterowie Dostojewskiego [...] są nie tylko przedmiotami słowa autorskiego, ale także podmiotami własnego słowa posiadającego bezpośrednią ważkość znaczeniową". Dlatego możliwe w powieści jest np. bezstronne przedstawienie obcych Dostojewskiemu amoralnych poglądów Raskolnikowa.
„Wspomnienia z domu umarłych” to wspomnienia byłego szlachcica, Aleksandra Pietrowicza Gorianczykowa, skazanego za zabójstwo żony na 10 lat ciężkich robót drugiej kategorii (praca w twierdzach). Jest najbardziej osobista książka tego znakomitego rosyjskiego pisarza. Dostojewski zawarł w niej bowiem doświadczenia ze swego pobytu na zesłaniu w Omsku, gdzie przebywał za udział w socjalistycznym kole pietraszewców. Pisarz przedstawia w tej powieści różne aspekty katorżniczego życia, maluje całą galerię bardziej lub mniej zindywidualizowanych postaci, kreśli (często wyidealizowany) obraz Syberii.
„Wspomnienia z domu umarłych” nie są jednak zwykłym zapisem wspomnień skazańca. Pisarz uczynił bowiem doświadczenia własnego życia przede wszystkim mottem i pretekstem do uniwersalnych rozważań o istocie i sekretach natury ludzkiej oraz do analizy motywów postępowania człowieka postawionego w sytuacji ekstremalnej.
„Gracz” to wydana w 1866 r. powieść o wielkich namiętnościach... do hazardu i do kobiety, opowiedziana słowami młodego nauczyciela zatrudnionego u generała, który popadł w karciane długi u pewnego Francuza, markiza de Grieux. Zawiera ona wiele wątków autobiograficznych - Dostojewski był hazardzistą, podobnie jak generał, bohater książki.
„Gracz” został napisany w rekordowym czasie, w ciągu miesiąca, gdyż Dostojewski zmuszony był spłacić w terminie swoje hazardowe długi, które narobił w czasie swojego pobytu w kurorcie Baden-Baden 1863 r., gdzie w ciągu kilku dni przegrał w ruletkę wszystkie swoje pieniądze oraz pieniądze swojej przyjaciółki Poliny Susłowej.
Spis treści:
Zbrodnia i kara (tłum. Czesław Jastrzębiec-Kozłowski)
Od redakcji
Przypisy
Wspomnienia z domu umarłych (tłum. Czesław Jastrzębiec-Kozłowski)
Od redakcji
Przypisy
Gracz (tłum. Władysław Broniewski)
Od redakcji
Przypisy
Seria: Złota seria | Fiodor Dostojewski - Dzieła wybrane
1014 str., oprawa twarda, obwoluta, format 120x185
Stan: b.dobry
Wyd.: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984
ISBN: 83-06-00889-8 |
