Wybór i opracowanie tekstów: Dorota Simonides, Janina Hajduk-Nijakowska, Teresa Smolińska
Wstęp i komentarze: Dorota Simonides
Ilustracje: Andrzej Czeczot
Zbiór 427 komicznych opowieści ludowych z różnych regionów Polski
z rysunkami satyryka Andrzeja Czeczota (1933-2012)!
"Humor ludowy jest spontaniczną, żywiołową i nie kontrolowaną dziedziną twórczości ustnej. Powstaje on i krąży w obiegu słownym, w sytuacjach raczej kameralnych, wśród osób dobrze sobie znanych. Jest więc — podobnie jak cały folklor — zjawiskiem z natury swej nie przeznaczonym do druku. Bezpośredniość i spontaniczność jego przekazu ma wyraźny wpływ na formę narracji i dobór tematyki w tej dziedzinie twórczości.
Humor ludowy przejawiać się może w różnych gatunkach folkloru, od jego tworów najkrótszych, tj. przysłów i zagadek, aż po rozbudowane bajki i opowiadania, ale najczęściej i najdobitniej demonstruje się w kawałach, facecjach, anegdotach, dłuższych humoreskach czy dykteryjkach. Już samo wymienianie kilku ubocznych określeń wskazuje, iż brak nam jednego, lecz w pełni adekwatnego terminu. „Kawał" to potoczne określenie na dowcip, żart. „Facecja" znaczy w zasadzie to samo (od łac. facetus — dowcipny), zaś synonimami facecji są pojęcia takie, jak dykteryjka, anegdota, humoreska. W sumie więc brak polskiej — i nie tylko polskiej — folklorystyce teoretycznego terminu określającego jeden z najbardziej popularnych gatunków folkloru. Kraje anglosaskie oraz Finlandia i Węgry przyjęły na wszystkie wymienione tu typy opowiadań nazwę „anegdota". Niemcy operują dwoma dość precyzyjnymi terminami, które upowszechniły się także u badaczy innych narodowości: „Schwank" — będący dłuższym opowiadaniem opartym na komizmie sytuacji, oraz „Witz" — żart, krótki utwór o silnie zaznaczonej poincie, raczej intelektualnej. Kraje słowiańskie, w tym i Polska, stosują różne określenia.
Brak wypracowanego terminu ma dużo głębsze przyczyny, niżby się to na pierwszy rzut oka wydawać mogło. Opowiadanie komiczne przez długi okres czasu nie znalazło odpowiedniego miejsca w folklorystyce i było wręcz nie dostrzegane zarówno przez zbieraczy, jak i badaczy. Różne były powody tak nikłego nim zainteresowania. W pierwszych dziesiątkach XIX wieku obrażało dobry gust elity i nie mieściło się w programie ideowo-estetycznym Romantyzmu. Przyczyną tego stanu rzeczy było szukanie w ludowej twórczości wartości ideowo-moralnych, których humoreska nie tylko że nie ukazywała, ale jeszcze z nich drwiła, łamiąc wszelkie tabu obyczajowe, rodzinne, sakralne, patriotyczne. Opowieść komiczna stanowiła wówczas podziemie folkloru. Ojej istnieniu wiedziano, jednak w zbieraniu „podań gminu" nie brano jej pod uwagę, gdyż była zbyt zuchwała, drwiąca i łamała wszelkie istniejące konwencje."
Spis treści:
- Wstęp
- Chłop wiedział, co zwierzęta mówią
- Chłop i kogut
- Trzy życzenia
- Jak święty Piotr z diabłem wędrowali
- Jak diabeł gorzałkę stworzył
- O dwóch chłopach sprzęźnikach
- Jak to torba nauczyła Kasię robić
- Miech - kucharzem
- Jak świniarek królem został
- Bajka o głupim, co służył u gospodarza
- O diable
- O babie i diable
- Spółka diabła z chłopem
- O synku i rizoku
- Diabeł i święty Marcin
- Jak chłop wywiódł diabła w pole
- O chłopie i diable
- Górnik i diabeł
- Kowalczyk i kusiciel
- Lew i skrzypek
- O córce królewskiej i ułanie
- O Kasi, co była żoną diabła
- O jednej złej żonie
- Jak chłop oszukał diabła
- Sianie soli
- O Rusinach i sierpie
- Papaje mszczą sięna sierpie
- Skazany kaper
- O szywałdzianach
- Żółte portki Papaja
- Łąka a głupcy
- U cesarza pana
- O złym synie
- Żołnierz bez głowy
- List do papieża
- Pokuta
- Jak burmistrz Mstowa wysoce się nosił
- „Oszczędzanie” koni
- Jak chojanie łapali dzięcioła
- Jak jeden chłop reperował dach
- Głupi chłop
- Jak szywałdzianie dom budowali
- O głupiej babie
- O Porażu
- Drabina w poprzek
- Jak wilamowicanie ścinali drzewo
- Bajka o Maćku, co wiózł Żydów
- O Antku i Francku
- Przygody Antka i Francka
- O kanarku
- Auto czy drabina?
- Wesz wybiera burmistrza
- O głupiej babie i głupim chłopie
- Jak się Papaje liczyli
- Jak chłop panów wykiwał
- Zakalec
- Co piszczało
- Jak Papaje podróżowali
- Jak Papaje płynęli przez pole
- Jak głupcy płynęli
- O bożych przykazaniach
- Panie, błyśnij ino
- Siódme — nie kradnij
- Jak rak był krawcem
- O trzech braciach
- Waleczny burmistrz
- O chłopie, co chciał źrebię
- Wybory burmistrza
- Jak góral kupił banię za kobyle jaje
- Dlaczego się chłop z babą kłócił?
- O strasznym przezwisku
- O chłopie co nie chodził do kościoła
- Jak wilamowicanie przesuwali kościół
- Jak chłop cerkiew rozszerzył
- O dziewczynie i książycu w studni
- Chłop i Żyd
- O góralu, co zjadł swoje kierpce
- O synku świętego Antoniego
- Mazur dosiada konia
- Pociesznona wdowa
- Żale wdowy
- Żywy nieboszczyk
- O szewcu i jego żonie
- Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle
- Chłop i baba
- Jak gęś po babę przyszła
- Sodoma i Gomora z dziećmi
- Klachula
- Gustlik i Marika
- O trzech chłopach
- Młoda pani
- Jak jedni chrzcili dziecko
- Kobieta rusza się po śmierci
- Spowiedź kobiety
- Brzydkie pieśniczki
- O dawnych czasach
- Co miesiąc kolebka
- Jeszcze nie jest nieskoro
- Jak baba śmierć pokonała
- Tilidom
- Małżeński miód
- W kinie
- Malowanie schodów
- Jak Zeflik z Barbórki wracał
- O małżeństwie
- W maju
- Żeby we śnie nie godoł
- Jajca od czarnych kur
- Przy śniadaniu
- Jest na to rada
- W środku nocy
- Na koncercie
- O babie i o świętym Pietrze
- Jak obiad smakował
- O jednej babie i jej mężu
- Jak stary Piekarczyk kozy szukoł
- O klesze
- Diabeł w sadzach
- Ożenić wilka
- „Głowa domu”
- W sądzie
- Nowa maść
- Jak chłop radio kupował
- Bajka o końcu świata
- O jednej babie, co się do świętego Pietra modliła żeby jej chłop umarł
- Kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada
- O niewiernej żonie
- Jak baba chłopa zgładzić chciała
- O gadatliwej babie
- O pijanym chłopie, któremu się zdaje, że jest księdzem
- O Pycinie, której mąż zgolił głowę o potym ta głowa piórami porosła
- Jak się baba poprawiła
- Dlaczego Kubowa kurczęcia nie sprzedała
- Dlaczego baba baba nie sprzedała ziemniaków
- Jak biedny szewc zrobił majątek na głupocie ludzkiej
- O głupiej kobiecie
- O służącej, co nie jadła
- O żonie
- Jak babeczka swego chłopa z bumelanctwa wykurowała
- Tak bydzie, jak ojciec chcą!
- Bajka o chłopie, co się podjął kobiecej roboty
- O głupim, który mieniał siekierkę na kijek
- Jak pan z raju wypędzał
- Jak się zemściła sługa na sroce
- Zagrzana marchew
- Na pielgrzymce
- O Przygodzie
- Jak się jeden chłopak sprawił u księdza
- Co jeden to lepszy
- Jak ładniejeden syn powiedział ojcu
- Bajka o Kasi i Jasiu
- O pannach, co miały kluski w gębie
- O Kaśce i Panu Jezusie
- O babie, co jaja niesła
- Gęsia pałka
- O chłopie, co owcę sprzedał i nie sprzedał
- O starej babie, która chciała wyjść za mąż
- O przestrzelonym kolanie
- Jak żebraczka poradziła babie, aby jej chłop nie bił
- O świętym Nepomucenie
- Jak to było w cudzej krainie
- O głupiej babie, co myślała, że ją anieli do nieba biorą
- O babie, co za życia chciała pójść do nieba
- Panie, nie jestem godzien
- O Klimku, sprytnym złodzieju
- O chłopcu, który kraść się uczył
- Złodziej i szewc
- Złodziej i kupcy
- O Jaśku, co ze złodzieja został dziedzicem
- O Żydzie i złodziejach
- O złodzieju, co sprzedał propinatowi jego własną krowę
- Mnich i koń
- Jak chłop indora dzielił
- O trzech mnichach i jednym jaju
- O dwóch braciach
- Mały Pietrek i Duży Pietrek
- Dowcipny głupiec
- O księdzu i organiście
- Krowa sprzedana i kupiona
- O koniu, który dukatami sr…
- Chłop i zbóje
- O żydowskim Wojtku, co Żydom psoty robił
- Złodzieje
- Posłaniec nieba
- O babie, co dała dziadowi stracha z komory
- O jednym krajczym i o jednej cerze
- Student i gospodarz
- Zmyślny Bartek
- Jak się bracia bawili
- O złodziejach
- O dwóch kawalerach
- Parobek filut
- Parobek i gospodyni
- Okrasa
- Sprytny kowal
- O studencie i jego ślubach
- O krupniokach
- Rozmowa obywatela z chłopem
- Rozmowa chłopca z panem
- O dwóch braciach, prawujących się o testament
- O mądrym chłopie
- Chłop, Żyd i świnia
- Wybór śmierci
- O jednym złodzieju
- Błazen diabelski karze skąpca i złodzieja
- Błazen diabelski oszukuje karczmarza
- Póki się nie zacznie
- Jak Sowizdrzoł wygroł z Panbóczkiem w 66
- O złodzieju
- Złodziej ukradł konia
- O urlopniku, co się też zniemczył przy wojsku
- O drugim urlopniku, co się tęż zniemczył przy wojsku
- O kolędzie
- W żłobie leży
- O chłopie, co chciał być bogaty
- Jak Cygan księcia oocyganił
- Jak Cygan wyfikoł jednego chłopa
- O jednym mądrym Cyganie
- Jak Cygan wróżył
- Jak Cygan chciał chleba
- Cygan prawdę mówi
- Zupa z gwoździa
- Jak Cygan przyniósł farorzowi sztyry gęsi
- O Cyganach
- Jak Cygan markę zarobił
- Jako jeden Cygan chodził siedlokowi na gruszki
- Zawieszone je, ale do rana się wybiere
- Dowcipny szewc
- Jak chłop poszedł rozumu szukać
- Walek i Żyd
- O mocnym Wojtku
- O organiście, który kradł i o księdzu, który wróżył
- Bajka o wróżu
- O chłopie, który mięso sprzedał psom
- Głupi handlarz
- O głupim synku
- O chłopie, który na starość uczyć się chciał
- O zabawie w dzieci
- Co kożuch, to nie wata
- O kocie
- Pacierz na wilka
- Bajka o chłopaku, co się uczył kraść
- O biednym bracie, co udawał umarłego
- Jak Maciek kumotra oszukał
- O złodziejach
- Bajka o stelmachu i o kowalu
- Gęś o jednej nodze
- Chłop do króla
- O krawcu
- Godka
- O Rusinie, który oddał byka na naukę
- O chłopie, co siedział na jajach
- Jak się chłop od jadła odzwyczaił
- Głupi Maciuś
- Ciekawość ukarana
- Niemiecka kukułka
- Bajka o głupim chłopie, co szeł do kowala
- Trzech braci
- O głupiej babie
- Przemianowana kiełbasa
- Bilet kolejowy
- Jak starka na odpust jechała
- Pozdrowienie
- Król i malarz
- Jak jeden krawiec szył
- O Francikowej przysiędze
- O klapkach na czubkach obuwia
- Ksiądz, organista i kościelny na zalotach
- O gościu-księdzu
- O chłopie, co się ocielił
- O głupim chłopie, który się ocielił
- O chłopie, który mleko spijał
- O szewcowej żonie
- O jednym głupim
- O piosneczce bez konca
- O jednym sprytnym chłopie
- O jednym świętym, co śmietana wyjodoł
- O świętym Janie
- O organiście
- Organista
- Dwa złodzieje jako księdzu pedogrę zleczyli
- Chłop i Żyd
- O chłopaku w kościele
- Jak się ozmówił jeden chłopak w kościele
- O Żydzie
- O góralu, który się spowiadał
- Spowiedź kumoszki
- Jak Antka oświeciło
- Przekręcanie wyrazów w godzinkach
- Spowiedź
- O babie, co zdradzała
- Chłopak u spowiedzi
- O zegarku księdza proboszcza
- O jednym figlarzu
- Imię noworodka
- Jak jeden ksiądz kozanie głosił
- Niedzielne kazania
- Kto nie ma chęci, patrzy jak się wykręci
- O świętej ziemi
- Jak organista cało uszedł z wyprawy
- Ksiądz i organista
- Wymiary i smoła Ewy
- Kapucyn z capią brodą
- Jak stary był Pan Jezus?
- O Bożym Ciele
- Dominus vobiscum
- O psie, co wygrzebał pieniądze
- O cudownym lekarstwie
- Ksiądz węgierski
- Abel zabił Kaina
- Szlachcianka szprzedaje wieprza
- Cudzoziemiec
- Baba w Strzelnie
- Jak powstała wieś Mądre pod Środą
- Pszczoła to też żywy inwentarz
- O dwóch co nosy kupowali
- O jednym księdzu, który grywał w karty
- Jak to chłopi ziemię brali w 1945 roku
- Chłop i wielebny
- Mandat
- O ławce w kościele
- Wzieni i poszli
- Nie taki diabeł straszny, jak go malują
- Krzysztof z Raciborza
- O zbójach
- O dwóch synach
- Targowa przygoda Bartosza
- Żyd i niedźwiedź
- O bogobojnym chłopie
- O królu i kapitanie
- Podobne to, panie?
- Niepodobieństwo
- O kozie
- O panu i słudze
- Kara za nieróbstwo
- O leniach grafa siemianowickiego
- Konkurs na leniwych
- Leńtropi
- Nie bardzo
- O gruszce
- O kurce i o kogutku
- O wilku i o kozie
- O wilku i o baranku
- O kociku
- Jak dwa dziady chcieli ołgać pana
- O ojcu, co chciał, żeby się syn za dzień nauczył czego w szkole
- Przekręcona łacina
- Jak się nazywał pierwszy rodzic
- Jakie miano miał pierwszy człowiek
- Która wiara lepsza
- Jak Żyd złowił wydrę
- Wydrę czy nie wydrę
- Domyślny Kuba
- Jak mierzył zboże Wojtek
- Wic o Adamie i Ewie
- Czy kobieta jest człowiekiem?
- Chwała Panu Bogu
- O górnikach
- O ptoku
- Szychta za dwie godziny!
- Górnik z meloną
- O dwóch górnikach
- Po latach w Boguminie
- Jak należy kobiety szanować
- Teodor w Hiszpani
- Miejsce na umarcie
- Jak górnik myszy chytoł
- Pierwszeństwo
- Nazwisko na „o”
- Powód
- Nie było śniadania
- Dziwny świat
- Myśliwi
- To nie mój pies
- Grzyby
- Nie chodzi do kina
- O waltorni
- Rubinstein gro
- U krawca
- Gwarancja
- Dłuższe życie
- Zmiana roboty
- Przez dziurkę od klucza
- Nerwowy sztygar
- Dobro rada
- Koleżeńska przysługa
- Jak górnik wyłysioł
- Czymu Zeflik stoł
- Dobry wieczór!
- Racunek za gaz
- Nocka
- Jak nowego przyjmowano
- Porządek musi być
- To była awaria
- Złoty haziel
- Jak Karlik był górnikiem
- Jak górnicy dzieci wychowywali
- O jednym ojcu
- Czy jest nuta „zy”
- Kiej się wstydzę
- Czy królowie są dobrzy?
- Memłon
- Nauka pływania
- Dobrobyt
- Mamulka szuko tatulka
- O dzieciach
- O pijoku
- O kulawym pijoku
- Wypalony klucz
- Belele
- O piwie grodkowskim
- O zmarłym pijaku
- Jak się chłop pijaństwa oduczył
- Nowy szaket KArlika
- Staro, ty mosz gruby warkocz
- O szkodliwości alkoholu
- O pijaku
- O chłopach na cyku
- Po czym poznać pijaka?
- Ta dolna połowa
- Kufle od piwa
- Czy górnicy fedrują
- O bezrobotnych
- Brak mu odwagi
- Dochtor zabronili
- Na co umierają
- A jednak czarów nie było
- Komentarze
- Żródła
- Indeks motywów i wątków
- Słowniczek trudniejszych wyrazów
Gato
Seria:
292 str., oprawa twarda, format 195 x 250
Stan: b. dobry
Wyd.: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1981
ISBN: 83-205-3165-9
